Joseph Hooton Taylor, Jr.
Joseph Hooton Taylor, Jr. (Filadelfia, Pennsylvania, AEB, 1941eko martxoaren 29a -) estatubatuar fisikaria da.
Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Joseph Hooton Taylor Jr., 1941eko martxoaren 29an jaioa, astrofisikari estatu batuarra da, nobel sariduna[1], Russell Alan Hulserekin batera.
Kuakero familia batean hazi eta hezia, familiak New Jerseyn zuen baserri batera joan ziren bizitzera berak zazpi urte zituela. Eskola-urteetan izadiarekin eta zientziekin zerikusia zuen gauza orori buruzko jakin-nahia piztu zitzaion eta matematiketan nabarmendu zen[2]. Irrati, telebista eta bestelako tresna elektroniko hondatuekin jolasean eta esperimentuak egiten ibili zen anaiarekin batera. Kuakeroen beste erakunde batzuetan sakondu zituen ikasketak, Moreston Schoolen eta Haverford Collegen, besteak beste. Matematika, fisika eta kimika landu zituen bereziki, zientzia zer eta zertarako zen aurkitzen hasi zenarekin batera. Bere graduazio-proiekturako irrati-elektronikako ezagutza praktikoak ikerkuntza zientifikoarekin elkartzea pentsatu zuen eta irrati-teleskopio bat eraiki zuen, eskolan erabilitako liburu zahar baten eta irrati-astronomiari buruzko beste baten laguntzarekin. Gero, Harvarden sartu zen, astronomia, fisika eta matematika aplikatuen sailean, eta bere bizitzako lanik gogorrenetako bat egin zuen: irrati-astronomiari buruzko ikerkuntza-tesia, aurrerago pulsarrez egin zituen ikerketetarako oso baliagarria.
Azkeneko urteotan Massachusettseko eta Princetongo unibertsitateetan aritu da lanean, goi-mailako beste zientzialari batzuekin batera. Hain zuzen ere, horietako batekin batera, Allan Hulserekin batera irabazi zuen 1993ko Fisikako Nobel Saria pulsarrei buruz egindako ikerkuntzengatik.
Ibilbide akademikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Taylor berehala joan zen Green Bankeko (Mendebaldeko Virginia) Radio Astronomia Behatoki Nazionaleko teleskopioetara eta Cambridgeko kanpoaldean aurkitutako lehen pultsarren aurkikuntzan parte hartu zuen. Ordutik, pulsar astrofisikaren alderdi guztiak landu ditu.
1974an, Hulsek eta Taylorrek sistema bitarreko lehen pultsarra aurkitu zuten. PSR B1913+16 izena eman zioten (zeruko bere posizioagatik), Puerto Ricoko Arecibo Behatokian pultsarrei egindako inkesta baten ondoren. Bere garaian ulertzen ez zen arren, gaur egun pulsar birziklatuak deitzen zaienetako lehena izan zen: Gertuko izar batetik gainazalera transferitutako masaren ondorioz abiadura angelular handietara azeleratu diren neutroi izarrak.
Sistema bitar honen orbita pixkanaka murrizten ari da, erradiazio grabitazionalaren emisioak dakarren energia galeragatik. Honek, ber orbita-periodoa pixka bat bizkortzea eragiten du. Einsteinen Erlatibitatearen Teoria Orokorraren arabera, Taylorrek eta bere lankideek iragarpen honekin bat datozen neurketak egin dituzte, % 1eko zehaztasuna baino hobearekin. Hau izan zen grabitazio erradiazioaren lehen baieztapena. Gaur egun pultsu bitarraren hainbat froga daude, eta zenbait neurketa independentek Taylorren emaitzak baieztatu dituzte.
Taylorrek lehen pultsu bitar hau erabili du erlatibitate orokorreko doitasun handiko probak egiteko. Joel Weisberg lankidearekin batera, Taylorrek pultsu honen behaketak erabili ditu erradiazio grabitazionalaren existentzia frogatzeko, Albert Einsteinek iragarri moduan. Berak eta Hulsek Nobel Saria lortu zuten aurkikuntza honengatik. 1980an, Princetongo Unibertsitatera joan zen bizitzera, non James S. McDonnell Unibertsitateko Fisikako irakaslea izateaz gain, Fakultateko dekano ere izan zen 6 urtez. Azkenik, 2006an hartu zuen erretiroa.
Irrati amateurra[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Joe Taylorrek nerabezaroan lortu zuen irrati-lizentzia amateurra, eta horrek irrati-astronomiaren alorrera eraman zuen. Taylor oso ezaguna da irrati afizionatu mailako seinale ahulen komunikazioan eta FCCk K1JT dei-kartela eman dio. Aurretik K2ITP, WA1LXQ, W1HFV eta VK2BJX (azken hau Australian) errotuluak zituen.[3]
2010eko apirilean Areciboko Irrati Teleskopioa erabiltzeko "espedizio" baten muntaian parte hartu du, mundu osoko amateurrekin batera ilargi errebotea gauzatzeko ahotsa, morse kodea eta komunikazio digitalak erabiliz.
Hainbat programa informatiko eta komunikazio protokolo garatzen jardun du, besteak beste WSPR eta WSJT ("Weak Signal/Joe Taylor"), software pakete bat eta protokolo suite bat, ordenagailuak sortutako mezuak erabiltzen dituena irrati transkribatzaileekin batera distantzia luzeetan beste irrati operadore amateurrekin komunikatzeko.
WSJT baliagarria da mezu laburrak ohiko irrati-komunikazioetako metodoen bidez pasatzeko, hala nola ilargi-botaldia, eta meteoro sakabanatzea. Oso distantzia luzeko kontaktuentzat ere baliagarria da, oso potentzia txikiko transmisioak erabiltzen baitituzte.
Sariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Henry Draper domina (1985)[4]
- Albert Einstein Domina (1991)
- John J. Carty Saria Zientzian Aurrerapenegatik (1991)[5]
- American Philosophical Societyko kidea (1992)[6]
- Fisikako Nobel saria (1993)[7]
- Karl Schwarszchild Saria (1997)
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ (Ingelesez) «The Nobel Prize in Physics 1993» NobelPrize.org (Noiz kontsultatua: 2024-05-20).
- ↑ «PAW- October 11, 1995» www.princeton.edu (Noiz kontsultatua: 2024-05-20).
- ↑ «Wayback Machine» web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2024-05-20).
- ↑ «Henry Draper Medal» web.archive.org 2013-01-26 (Noiz kontsultatua: 2024-05-20).
- ↑ «National Academy of Sciences: John J Carty Award for the Advancement of Science» web.archive.org 2010-12-29 (Noiz kontsultatua: 2024-05-20).
- ↑ «APS Member History» search.amphilsoc.org (Noiz kontsultatua: 2024-05-20).
- ↑ Zerrenda:Fisikako Nobel Saria. 2023-10-04 (Noiz kontsultatua: 2024-05-20).
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q192685
Multimedia: Joseph Hooton Taylor, Jr. / Q192685