Florence Nightingale

Wikipedia, Entziklopedia askea
Florence Nightingale

Ahotsa
Bizitza
JaiotzaFlorentzia, 1820ko maiatzaren 12a
Herrialdea Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua
BizilekuaBritainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua
HeriotzaLondres, 1910eko abuztuaren 13a (90 urte)
Hobiratze lekuaWellow (en) Itzuli
Familia
AitaWilliam Nightingale
AmaFrances Smith
Ezkontidea(k)ezkongabea
Anai-arrebak
Hezkuntza
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakerizaina, estatistikaria, idazlea, politikaria, irakaslea eta soziologoa
Jasotako sariak
KidetzaRoyal Statistical Society (en) Itzuli
Izengoitia(k)The Lady with the Lamp
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioaanglikanismoa
Musicbrainz: 6d36d479-ca77-4758-b627-adef5d3a0208 Discogs: 1195412 Find a Grave: 12439 Edit the value on Wikidata

Florence Nightingale (Florentzia, Italia, 1820ko maiatzaren 12a - Londres, 1910eko abuztuaren 13a), erizaina, idazlea eta estatistikari britainiarra. Erizaintza profesional garaikidearen aitzindaria izan zen eta erizaintzako lehen eredu kontzeptuala sortu zuen.

Bere garaian munduko matematikarik garrantzitsuenetakoa izan zen eta Estatistikan ekarpen garrantzitsuaak egin zituen: ezaguna da lehen azalera polarreko diagramatzat jotzen den coxcomb izeneko diagrama eratzeagatik. Ezagutza horiek epidemiologian eta osasun estatistikan aplikatu zituen. Royal Statistical Society britainiarrean onartutako lehen emakumea izan zen[1], eta American Statistical Association[2] elkarteko ohorezko kidea.

Erizaintza profesionalizatzeko oinarriak ezarri zituen 1860an Londresko Saint Thomas ospitalean[3] erizaintza eskola ezarriz. Erizaintzako lehen eskola laikoa izan zen munduan. Bere lana inspirazio iturri izan zen Gurutze Gorria sortu eta Genevako konbentzioek hartutako proposamen humanitarioak egin zituen Henri Dunant filantropoarentzat.[4] Gaur egun, ospitale hau Londresko King's College eta National Health Service osasun zerbitzu publikoaren kide da.[5]

Erizain moduan ere egin zuen lana, Krimeako Gerran. 1854ko urriaren 21ean, 38 erizainez osaturiko talde batekin abiatu zen Krimeara. Scutarin, bere lankideak eta bera, bertako ospitalea erreformatu eta garbitu zuten eta horri esker heriotza tasa %40tik %2ra jaitsi zuten. Lanpararen dama[6] deitzen zioten, pazienteak artatzeko lanpara batekin gaueko txandak egiteko ohitura zuelako. Nightingale bere garaiko aurreiritzien kontra altxatu zen, emakumearen eskubideak defendatu zituen eta emakumeak garai hartan zuen rola gaitzetsi zuen erizain bilakatuz.

Erizainek graduatzean egiten duten Nightingale zina 1893an sortu zen bere ohorez. Erizaintzaren Nazioarteko Eguna bere urtebetetze-egunean ospatzen da.[7]

Biografía[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Primeros años[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Villa Colombaian, Florentzian, goi mailako britainiar familia batean jaio zen eta bere jaioterriaren izena jarri zioten. Bere gurasoak William Edward Nightingale eta Frances Smith ziren. 1837an, berak Jainkoaren deia gisa interpretatu zuenak bultzatuta, 1844tik aurrera erizaintzan aritzeko erabakia iragarri zion familiari. Familiaren aurkaritza handia izan arren, batez ere amarena eta ahizparena, erizain gisa prestatzea lortu zuen. Garai hartan, erizaintzako lanbidea langile klaseko emakumeekin lotzen zen, Florence bezalako emakume gazte kultu baten antzekorik, gainera, ezkontzera bideratua. Richard Monckton Milnes politikari eta poetak, bere aldeko politiko eta intelektual indartsuenetako bat izango zenak, ezkontzea proposatu zion baina Florencek proposamena baztertu zuen, erizaintzan aritzeko erabakia oztopatuko zuela sinetsita.

1847an Sidney Herbert ezagutu zuen Erroman, eztei-bidaian zegoen politikari gaztea eta harekin bere proiektuetarako erabakigarria izan zen adiskidetasuna hasi zuen. Grezian eta Egipton zehar jarraitu zuen Charles eta Selina Bracebridgerekin batera. Egiptori buruz egindako idatziak bere ikasketa prozesuaren, literatur trebetasunen eta bizitzaren filosofiaren lekuko dira.

1850ean, Alemaniako Kaiserswerth-eko erlijio-komunitate luteranoa bisitatu zuen, eta lau hilabeteko mediku prestakuntza jaso zuen, eta bere karreraren oinarria izan zen.

1853an, Londresko Gaixoen Emakumezkoen Zaintzarako Institutuko superintendente kargua hartu zuen, 1854ko urrira arte izan zuen kargua. Bere aitak urteko 500 liberako diru-sarrerak ematen zizkion, garai hartan zifra esanguratsu bat. aldi horretan bizitza erosoa egin eta bere karrera jarraitzeko aukera eman zion.

Krimeako Gerra[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere ekarpenik ospetsuena Krimeako Gerran gertatu zen. Sidney Herbert, Gerra Idazkaritzako buruak eta armadaren osasun arazoez jakitun, Nightingale eta erizain talde bat gatazka gunera eramatea ahalbidetu zuen. 1854ko urriaren 21ean, berak pertsonalki prestatutako 38 erizain boluntarioz osatutako talde bat, bere izeba Mai Smith barne, Otomandar Inperiora abiatu zen.

Scutariko Selimiye kuarteleko operazio base britainiar nagusira garraiatu zituzten, eta 1854ko azaroaren lehen egunetan iritsi ziren. Zauritutako soldaduek erabateko tratamendu desegokia jasotzen zutela ikusi zuten gehiegizko mediku taldetik, Ofizialak axolagabe zeuden bitartean. egoera honetara. Medikuntza-hornidura urria zen, higienea eskasa zen eta infekzioak ohikoak eta kasu askotan hilgarriak ziren.

Scutari-n egin zuen lehen udan, tifusa, sukar tifoidea, kolera eta disenteria bezalako gaixotasunengatik hamar aldiz soldadu gehiago hil ziren gudu-zelaian izandako zauriengatik baino. Kuartel ospitaleko baldintzak izugarriak ziren gaixoentzat, gainezka, drainatze sanitario eskasa eta aireztapen faltagatik. Florence Nightingale iritsi eta ia sei hilabetera, gobernu britainiarrak osasun batzorde bat izendatu zuen zabortegi kutsatzaileak garbitzeko eta aireztapena hobetzeko. Neurri horiei jarraituz, hilkortasun-tasa azkar jaitsi zen.

Gerra garaian ez zuen aitortu higiene txarra zenik heriotza-kausa nagusia, baina Londresera itzuli zenean soldaduak ospitaleko bizi-baldintza tamalgarriengatik hil zirela frogatzeko datuak biltzen hasi zen. Esperientzia hori erabakigarria izan zen bere geroagoko ibilbidean eta ospitaleko osasun baldintzak hobetzearen garrantzia defendatzera eraman zuen. Horrek bake garaian militarren heriotzak murrizten lagundu zuen eta ospitaleen diseinu sanitario egokia sustatu zuen.

Geroko karrera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Krimean zegoen bitartean bilera publiko bat egin zen funtsak biltzeko helburuarekin. Deialdiak izan zuen arrakastari esker erizainen prestakuntzarako Nightingale Fondoa sortu ahal izan zen. 1859an, Nightingale-k 45.000 £ zituen funts honetatik, Saint Thomas ospitaleko Nightingale Training School sortzeko erabili zuena. Eskola honetan prestatutako lehen erizainak Liverpooleko Workhouse Infirmary asiloan hasi ziren lanean. Aylesbury Royal Buckinghamshire[8] ospitaleko aireztapen sistema, eskaileren zabalera edota armairuen antolamenduaren egungo diseinuan eragin handia izan zuen Nightingalek,

1859an "Notes on Nursing: What it is, and what it is not",[9] liburua argitaratu zuen, Nightingale Eskolako eta eredu berari jarraitu zioten beste erizaintza eskola batzuetako ikasketa-programaren oinarri gisa balio izan zuena, nahiz eta etxean erizaintzako zainketak egiten zituztenentzako gida gisa idatzia izan.

« Gero eta garrantzi handiagoa du higienearen ezagutzak, erizaintzaren ezagutzak, beste hitz batzuetan esanda, osasun-egoeran mantentzeko arteak, gaixotasunari aurrea hartuz edo gaixotasunetik berreskuratuz. Mundu guztiak izan behar duen ezagutza gisa onartzen da —jakintza medikoaz bestelakoa, lanbide bakarrari dagokiona—. »
FLORENCE NIGHTINGALE - "Notes on Nursing: What it is and what it is not." liburuaren hitzaurrean
« Liburua idatzi zen lehena izan zen. Osasun-arau errazenak ezagutzen hasi berriak ziren garaian agertu zen, bere gaiak gaixoen ongizaterako eta suspertzeko ezinbesteko garrantzia zuen garaian, ospitaleak infekzioz beteta zeudenean, erizainak oraindik ezjakintzat hartzen zirenean. jendea, inolako hezkuntzarik gabe. Liburu honek ezinbestean du bere lekua erizaintzaren historian, erizaintza modernoaren sortzaileak idatzi baitzuen. »
Nightingale School of Nursing eskolako JOAN QUIXLEY - 1974ko ingelesezko edizioaren sarreran.

Nightingalek, bere bizitzako gainerako guztia, erizaintza lanbide gisa ezartzea eta garatzea sustatu eta bere forma modernoan antolatzen eman zuen. Bere liburu ezagunenen artean Notes on Hospitals[10] dago, bertan, osasun-tekniken eta instalazio medikoen arteko korrelazioari buruz hitz egiten da, eta Notes on Matters Affecting the Health, Efficiency and Hospital Administration of the British Army[11]. Nightingaleren lorpen handienetako bat Ingalaterran eta Irlandan etxean gaixoak zaintzeko erizain trebatuak ezartzea izan zen 1860tik aurrera. Horrek esan nahi zuen gaixo gaixoek langile trebatuek arreta jaso ahal zutela, artatu beharrean. osasun onean dauden beste pertsona batzuek, baina gai horretan prestakuntza egokia eskuratzeko baliabide gutxi edo bat ere ez dutenek. Berrikuntza hau hil eta berrogei urtera ezarri zen Britainia Handiko Osasun Zerbitzu Nazionalaren aitzindari gisa ikusten da. 1882 inguruan, Nightingale erizainek gero eta eragin handia izan zuten erizaintza enbrioiaren lanbidearen garapenean. Batzuk emagin bihurtu ziren Britainia Handiko eta Australiako puntako ospitaleetan.

1857tik aurrera, depresioa eta sarritan ohean gelditu behar izaten zudeen. Zenbait biografiak bruzelosia eta espondilitisa aipatzen dituzte beren gaitzaren eragile gisa.[12] Haren depresiorako beste azalpen bat hauxe da: gerraren ondoren, heriotza-tasa handiaren arrazoiekin oker egon zela jakin zuen.[13] Hala ere, ez dago teoria hori babesten duen ebidentzia dokumentalik. Gaur egun, jaiotzaren urteurrenean, Gaixotasun Neurologiko eta Immunologiko Kronikoak Kontzientziatzeko Nazioarteko Eguna ospatzen da, gaixotasunaren sintomak nahaste neurologiko batekin bat datozela uste baita.[14]

Gaixorik egon arren, oso emankorra izan zen gizarte-erreformaren arloan, eta lan aitzindariak egin zituen ospitale-plangintzaren arloan. Haren lana berehala zabaldu zen Britainia Handian eta munduko gainerako tokietan.

Harremanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere lanak emakumeen egoera soziala hobetzea eragin bazuen ere, gizon eragingarriekin adiskidetasuna nahiago zuen. Askotan termino maskulinoetan aipatzen zuen bere burua, esate baterako, "ekintza-gizona" eta "negozio-gizona".[15]

Hala ere, hainbat adiskidetasun garrantzitsu ezarri zituen emakumeekin.  Bere konfidantzarik maiteena Mary Clarke izan zen, 1837an ezagutu zuen emakume britainiarra eta harekin harremanetan egon zen bizitza osoan zehar.

"Superstars: twelve lesbians who changed the world" argitalpenean esaten da Nightingale-k sutsuki maite zituen hiru emakume zituela, horien artean bere lehengusua, Marianna Nicholson, eta harengandik hurbil egoteko itxurak egin behar zituela. bere anaia gustatzen zitzaion.[16]

Ikertzaile batzuek diote bere bizitza osoan zehar kasto mantendu zela, bere karrerarekiko betebehar ia erlijiosoa sentitzen zuelako, edo sexu moral viktoriar zurruna nagusi zen garaietan bizi zelako.[17]

Heriotza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1910eko abuztuaren 13an, 90 urte zituela, bere gelan lo zegoela hil zen. Westminster Abadian lurperatzeko eskaintzari uko egin zioten senideek, eta Hampshireko St. Margaret elizako hilerrian lurperatu zuten. [18]

Ekarpenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erizaintzako lehen prestakuntza programa ofiziala, Nightingale School for Nurses, 1860an inauguratu zen. Eskolaren eginkizuna zen erizainak prestatzea ospitaleetan lan egiteko eta behartsuenei laguntzeko euren etxeetan, gaur egun oraindik aurreratuta dagoen planteamendua.[19] Florence Nightingaleren ekarpenik iraunkorrena erizaintza modernoa lanbide gisa sortzean izan zuen eginkizuna izan zen. Errukia, pazientearen arretarako dedikazioa, ardura eta zaintzaren parametroak ezarri zituen ospitaleetako administrazioan.

Estatistika eta osasun erreforma[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Nightingale-k matematiketarako trebetasuna erakutsi zuen bere lehen urteetatik, eta gaian nabarmendu zen aitaren tutoretzapean. Informazioaren irudikapen bisualak eta grafiko estatistikoak erabiltzen aitzindari izan zen. [20]  Besteak beste,oraindik datuak aurkezteko modu berri bat adierazten zuen sektore-diagrama erabili zuen. Izan ere, "datu estatistikoen irudikapen grafikoan benetako aitzindari bat" dela deskribatu dute, eta gaur egun Nightingale arrosa diagrama izenez ezagutzen dena[21] garatu izana dagokio. Grafiko mota hau intentsiboki erabili zuen Britainia Handiko Parlamentuko kideei eta funtzionario zibilei egindako txostenetan, estatistika-txosten tradizionalak ulertzeko zailtasunak izan zitzaketenei lana errazteko asmoz.

Bere azken urteetan, Indiako landa-eremuetako osasun-baldintzei buruzko txosten estatistiko zehatza egin zuen, eta herrialde horretako osasun-laguntzan eta osasun-zerbitzu publikoan hobekuntzak egin zituen.   1859an Nightingale Royal Statistical Society-ko lehen emakumezko kide hautatu zuten eta gero American Statistical Association-eko ohorezko kide hautatuko zuten.[22]

Gurutze Gorrirako inspirazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eragin erabakigarria izan zuen Britainia Handiko Gurutze Gorriaren sorreran 1870ean, eta bertako andreen batzordeko kide izan zen, mugimenduaren jardueretan interesa hartu zuen hil arte.

« Gurutze Gorriaren sortzaile eta Genevako Hitzarmenaren sustatzaile gisa ezagutzen naizen arren, andre bati dagokio hitzarmen horren ohore guztia. zor da. 1859ko gerran Italiara bidaiatzera bultzatu ninduena Florence Nightingale andereñoaren Krimeako lana izan zen. »
HENRI DUNANTE, Gurutze Gorriaren sortzailea, 1872an Londresera egindako bisitan

Literatura eta feminismoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erizaintzaren eta matematikaren alorretan egindako ekarpenengatik ezaguna, Nightingaleren lanak ere lotura garrantzitsua da ingeles feminismoaren ikerketan. mendearen lehen erdiaren amaieran, autodeterminazioaren alde eta goi mailako kide batekin erosotasunez ezkontzeko familiaren itxaropenen aurka borrokatu zen.

1860an bere pentsamenduak Suggestions for Thought to Searchers after Religious Truth liburuaren edizio pribatu batean aurkeztu zituen, hiru liburukitan 829 orrialdeko lana.[23] 2008an, Kanadako Wilfrid Laurier Unibertsitateak lan hau argitaratu zuen Nightingaleren lan osoa biltzen duen 16 liburukiko proiektu baten 11. liburukian: "The Collected Works of Florence Nightingale". [24]Saiakera hauetatik ezagunena, Cassandra, 1928an argitaratu zuen Ray Strachey-k, eta "The Cause"-n sartu zuen, mugimendu feministaren historia.

Cassandra entseguan, gizarte ezintasunaren atarian uzten dituen emakumeen gainfeminizazioa gaitzetsi zuen, amak eta ahizpa nagusiak zeramaten bizimoduan ikusi ahal izan zuen bezala, biek zuten hezkuntza ona izan arren. Erosotasun lasaiko bizitza baztertu zuen eta, horren ordez, gizarte zerbitzuetarako dedikazioa aukeratu zuen. Saiakera honek bere ideiak eraginkorrak edo kontuan hartuko ez ote zituen beldurra ere islatzen du, Kasandra troiako printzesaren profeziak bezala. Elaine Showalter literatur kritikari eta feminista estatubatuarrak "feminismo ingelesaren testu nagusi bat dela adierazi du, Wollstonecraft eta Woolf-en arteko lotura".[25]

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Irudi galeria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Ingelesez) «Nightingale 2020: The bicentenary of our first female fellow» RSS (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  2. ↑ (Ingelesez) Florence Nightingale: Modern-Day Lessons and Legacies | Amstat News. 2016-06-01 (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  3. ↑ (Ingelesez) «St Thomas' Hospital» Guy's and St Thomas' NHS Foundation Trust (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  4. ↑ (Ingelesez) «Florence Nightingale and the Red Cross | British Red Cross» web.archive.org 2015-11-20 (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  5. ↑ (Ingelesez) «Florence Nightingale Faculty of Nursing & Midwifery | Florence Nightingale Faculty of Nursing, Midwifery & Palliative Care | King’s College London» www.kcl.ac.uk (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  6. ↑ (Gaztelaniaz) «La dama de la lámpara que salvó vidas con las matemáticas» BBC News Mundo 2015-05-17 (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  7. ↑ «Erizainaren Nazioarteko Eguna ospatzeko ekitaldia» UPV/EHU (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  8. ↑ (Ingelesez) «The Royal Buckinghamshire Private Hospital | Aylesbury, Bucks» The Royal Buckinghamshire Hospital (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  9. ↑ (Ingelesez) Nightingale, Florence. (1860). Notes on Nursing: What it Is, and what it is Not. D. Appleton (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  10. ↑ (Ingelesez) Nightingale, Florence. (1863). Notes on Hospitals. Longman, Roberts and Green ISBN 978-1-9741-1480-1. (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  11. ↑ (Ingelesez) Nightingale, Florence. (1858). Notes on Matters Affecting the Health, Efficiency, and Hospital Administration of the British Army, Founded Chiefly on the Experience of the Late War. Harrison and Sons (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  12. ↑ (Ingelesez) Bostridge, Mark. (2015-02-26). Florence Nightingale: The Woman and Her Legend. Penguin Books Limited ISBN 978-0-14-193080-0. (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  13. ↑ (Ingelesez) Small, Hugh. (1998). Florence Nightingale: Avenging Angel. Constable ISBN 978-0-09-479010-0. (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  14. ↑ (Ingelesez) Cara, Graziella. (2019-05-09). «Sunday, May 12th: International Fibromyalgia Awareness Day» Inserm Newsroom (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  15. ↑ (Ingelesez) Nightingale, Florence. (1979). Cassandra: An Essay. Feminist Press ISBN 978-0-912670-55-3. (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  16. ↑ (Ingelesez) Riese. (2015-09-11). «12 Women They Didn't Tell You Were Queer In History Class» Autostraddle (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  17. ↑ (Ingelesez) Dossey, Barbara Montgomery. (2000). Florence Nightingale: Mystic, Visionary, Healer. Springhouse Corporation ISBN 978-0-87434-984-9. (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  18. ↑ (Ingelesez) «Florence Nightingale: The Grave at East Wellow» www.countryjoe.com (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  19. ↑ (Ingelesez) Neeb, Kathryn. (2005-09-28). Fundamentals of Mental Health Nursing. F.A. Davis ISBN 978-0-8036-2034-6. (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  20. ↑ (Ingelesez) «DataScope: Speaking of Graphics» www.datascope.be (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  21. ↑ (Ingelesez) Brasseur, Lee. (2005-04). «Florence Nightingale's Visual Rhetoric in the Rose Diagrams» Technical Communication Quarterly 14 (2): 161–182.  doi:10.1207/s15427625tcq1402_3. ISSN 1057-2252. (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  22. ↑ (Ingelesez) «Nightingale 2020: The bicentenary of our first female fellow» RSS (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  23. ↑ (Ingelesez) McDonald, Lynn. (2008-12-11). Florence Nightingale’s Suggestions for Thought: Collected Works of Florence Nightingale, Volume 11. Wilfrid Laurier Univ. Press ISBN 978-1-55458-252-5. (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  24. ↑ (Ingelesez) Nightingale, Florence. (2001). The Collected Works of Florence Nightingale: Florence Nightingale: extending nursing. Wilfrid Laurier University Press (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
  25. ↑ (Ingelesez) Gilbert, Sandra M.; Gubar, Susan. (2007). «Florence Nightingale» The Norton Anthology of Literature by Women: Early twentieth-century through contemporary. W.W. Norton & Company ISBN 978-0-393-93014-6. (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Florence Nightingale Aldatu lotura Wikidatan
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Florence_Nightingale&oldid=9808387"(e)tik eskuratuta